ေျမပုံေပၚက မ်ဥ္းေၾကာင္းကေလး

မေလးရွားနဲ႕ အင္ဒိုနီးရွားကၽြန္းစု အတြင္းက ဇီ၀မ်ိဳးစုံမ်ိဳးကြဲေတြ အေၾကာင္းပဲ ျဖစ္ျဖစ္၊ ရုကၡေဗဒဆိုင္ရာ ပဲျဖစ္ျဖစ္၊ ဆင့္ကဲျဖစ္စဥ္ ဆိုင္ရာ သီ၀ရီ ေတြပါတဲ့ ဘယ္စာအုပ္ ကို မဆို ေကာက္ကိုင္လုိက္ရင္ အဲလ္ဖရက္ရပ္ဆဲလ္ေ၀ါေလ့စ္ (Alfred Russel Wallace) နဲ႕ သူ႕ရဲ႕ "မ်ဥ္းေၾကာင္းကေလး" ကုိသြားသြားရည္ ညႊန္းတတ္တာ ေတြ႕ရတယ္။

က်ေနာ္တို႕ အားလုံး ခ်ားလ္ဒါ၀င္ (Charles Darwin) နဲ႕ သူ႕ရဲ႕ "သက္ရွိအစ" (Origin of Species) ဆိုတဲ့ စာအုပ္ထဲ က "သက္ရိွႏွင့္ အပင္တို႔ ၏တေရြ႕ေရြ႕ေျပာင္းလဲမွုျဖစ္စဥ္" သီ၀ရီ ကို ဖတ္ဖူး ၾကားဖူးၾကတယ္။ ဒါေပမယ့္ အဲဒီသီ၀ရီ ကိုပူးတြဲ ေဖာ္ထုတ္ခဲ့တဲ့ အဲလ္ဖရက္ရပ္ဆဲလ္ေ၀ါေလ့စ္ ကိုေတာ့ သဘာ၀ပါတ္၀န္းက်င္ ေလ့လာေရးသမားစစ္စစ္ အနည္းအက်ဥ္း ေလာက္ကလြဲလို႕ သိပ္သိ ၾကမယ္မထင္ဘူး။ သူ႕ရဲ႕ အထူး စိတ္၀င္စားရာ နယ္ပယ္က ကမာၻ႔ အပင္ႏွင့္ သက္ရွိ တို႕၏ ျဖန္႕ၾကက္ ပ်ံ႕ႏွံ႔ ပုံ ကိုသုေတသနလုပ္ျခင္းပဲ။ သူ႕ရဲ႕ သီ၀ရီ ေတြအတြက္ အဓိကက်တဲ့ ေတြ႕ရွိခ်က္ေတြ ကို အင္ဒိုနီးရွားကၽြန္းစု ေတြမွာ လုပ္ရင္းေတြ႕လာရတာျဖစ္ပါတယ္။ အတိအက် ဆိုရရင္ ဘာလီ (Bali) နဲ႕ လြန္ဘြတ္ (Lombok) ကၽြန္း ႏွစ္ကၽြန္းမွာ လုပ္ခဲ့တာပါ။

အဲလ္ဖရက္ရပ္ဆယ္လ္ေ၀ါေလ့စ္ (၁၈၂၃ - ၁၉၁၃)

ေ၀ါေလ့ဟာ ကမာၻႀကီးကို ပထ၀ီသြင္ျပင္လကၡဏာ နဲ႕ ရာသီဥတု အေပၚလိုက္ၿပီး အပိုင္း ေျခာက္ပိုင္းခြဲ ၿပီး ျမင္တယ္။ အဲဒီ ကြဲျပားတဲ့ ပထ၀ီသြင္ျပင္လကၡဏာ ေတြနဲ႕ ရာသီဥတု ေတြေၾကာင့္ပဲ မတူတဲ့ တိရိစာၦန္ နဲ႕ အပင္ ဇီ၀အုပ္စု ေတြ ျဖစ္ေပၚေစတာပါပဲ။ ၾသစေတးလ်ား နဲ႕ အေရွ႕ေတာင္အာရွ ဆက္စပ္ေနတဲ့ ေနရာေတြ မွာ သူရဲ႕ အျမင္ကို ပိုထင္ရွားေပၚလြင္ေစတဲ့ သာဓကေတြ ေတြ႕လာရတယ္။

အဲဒီမွာ သူ႕ရဲ႕ နာမည္ေက်ာ္ မ်ဥ္းေၾကာင္းကေလး ကေလးကိုဆြဲေတာ့ တာပဲ။ ယေန႕ေခတ္မွာ "ေ၀ါေလ့စ္ရဲ႕မ်ဥ္းေၾကာင္းကေလး (Wallace's Line)" လို႕ထင္ရွားလာမယ့္ မ်ဥ္းေၾကာင္းကေလး ဟာ ဖိလစ္ပိုင္ကၽြန္းစု ရဲ႕အေရွ႕ေတာင္ဘက္ပိုင္း ကေနၿပီးေတာ့ စဆဲြလာလိုက္တာ အင္ဒိုနီးရွား မင္ဒါေနာင္ (Mindanau) နဲ႕ ဆန္ဂီေဟ (Sangihe) ကၽြန္းႏွစ္ကၽြန္းၾကား ကေနျဖတ္ၿပီးေတာ့ ေတာင္ဘက္ ကလီမင္တန္ (Kalimantan - ေဘာ္နီယိုကၽြန္း လို႕လူသိမ်ား) နဲ႕ဆူလာ၀ဆီ (Sulawasi) ကၽြန္း ႏွစ္ကၽြန္း ၾကားကေန ဘာလီ နဲ႕ လြန္ဘြတ္ ကိုျဖာထြက္ ၿပီး အိႏိၵယသမုဒၵရာ အတြင္းကို ဆြဲထြက္သြားပါတယ္။

ေ၀ါေလ့စ္ရဲ႕ မ်ဥ္းေၾကာင္းကေလး ဟာ အေရွ႕ေတာင္အာရွ အီေကြတာ ရပ္၀န္း အပူပိုင္း ဇုံ က စတင္ၿပီး ၾသစေတးလ်ဘက္ ကို ကုန္းေျမ၊ အပင္ေတြ နဲ႕ဇီ၀သားငွက္ တိရိစာၦန္ ေတြ ဆက္စပ္ေျပာင္း လဲတဲ့ ေနရာနဲ႕ တေရြ႕ေရြ႕ဆင့္ကဲေျပာင္းလဲလာတဲ့ ေနရာေဒသ ေတြရဲ႕ဗဟုိခ်က္မ ေတြကို အမွတ္အသား ျပဳပါတယ္။

ေ၀ါေလ့စ္ ဟာသူ႕ရဲ႕အလြန္ အေရးပါတဲ့ စာအုပ္ျဖစ္တဲ့ (Malay Archipelagos, Land of Orang Utan and the Paradise of Birds, A Narrative of Travel with Studies of Man and Nature: 1868, Macmillan and Co., London) မွာ ဘယ္လိုေရးထားလဲ ဆိုေတာ့ "အင္ဒိုနီးရွားကၽြန္းစု ရဲ႕ အပိုင္း ႏွစ္ပိုင္း ယွဥ္ၾကည့္လိုက္ တဲ့အခါမွာ အင္မတန္ကြာျခားတဲ့ အခ်က္က ရုတ္ျခည္း သိသိသာသာ ေျပာင္းလဲသြားတဲ့ အေျခအေန ေတြကို ပထ၀ီ၀င္ အရ အင္မတန္ နီးကပ္တဲ့ ဘာလီနဲ႕ လြန္ဘြတ္ကၽြန္း ေတြမွာထင္ထင္ရွားရွားေတြ႕ႏိုင္တယ္"။ ဘာလီမွာ ဆိုရင္ ဂါဘယ္ (Garble)၊ ေျမလူးငွက္ (Fruit Thrush) နဲ႕ သစ္ေတာက္ငွက္ (Woodpecker) တို႕ကိုေတြ႕ ႏိုင္ေပမယ့္ လြန္ဘြတ္ကၽြန္း မွာ မေတြ႕ႏိုင္ေတာ့ပါဘူး။ ဒါေပမယ့္ လြန္ဘြတ္မွာ ေပါျခင္းေသာျခင္း ေတြ႕ႏိုင္တဲ့ ကတၱ၀ါ (Cockatoo )၊ ပ်ားရည္စုပ္ငွက္ (Honeysucker) နဲ႕ အၿမီးပြၾကက္ဆင္ (Brush-turkey) တို႕ကို ဘာလီနဲ႕ အေနာက္ပိုင္းကၽြန္းမ်ား တေလ်ာက္မွာ မေတြ႕ရပါဘူး။ ေရလက္ၾကားဟာ ဆယ့္ငါးမိုင္ဘဲကြား ျခားၿပီး ႏွစ္နာရီခရီး မွ်သာရွိပါတယ္ ဒါေပမယ့္ ကမာၻႀကီးရဲ႕ အပိုင္းႏွစ္ပိုင္း ဟာ ဥေရာပနဲ႕ အေမရိက လိုကြာျခားသြားပါၿပီ။

အဲဒီမ်ဥ္းကေလးရဲ႕ တဖက္ နဲ႕ တျခားတဖက္တို႕ဟာ လုံး၀ဥသုံ ကြားျခားပါတယ္။ ဒါဟာတကယ့္ အမွန္တရားပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ေျပာရမယ္ဆိုရင္ ဘာလီနဲ႕ လြန္ဘြတ္ ဟာ ကီလိုမီတာ ႏွစ္ဆယ္ မဲ့မဲ့မွ်သာ ရွိေပမယ့္ တစ္ကၽြန္း နဲ႕ တကၽြန္း သားငွက္တိရိစာၦန္ေတြ ဘယ္တုန္းကမွ ကူးလူးသြားလာ ဖို႕မတတ္စြမ္းခဲ့ၾကပါဘူး။ ေ၀ါ့ေလ့စ္ ရွင္းျပထားတာက ဘာလီနဲ႕ ဂ်ာဗားကၽြန္းမႀကီး ၾကားက ေရလက္ၾကားဟာ မီတာ ႏွစ္ရာ အနက္သာရွိေပမယ့္၊ ဘာလီ နဲ႕ လြန္ဘြတ္ၾကားက ေရလက္ၾကားကေတာ့ မီတာႏွစ္ရာ ကေန မီတာသံုးေထာင္ အထိ ရွိလို႕ပါတဲ့။

အနီးဆုံး ေရခဲေခတ္ကာလက ေရထုဟာ ေရခဲျပင္ေအာက္မွာ ပိတ္မိေနၿပီး ပင္လယ္ေရမ်က္ႏွာျပင္ ဟာ ယခုအေျခအေနထက္ မီတာတစ္ရာ့ရွစ္ဆယ္မွ်နိမ့္က် ေနခဲ့ပါတယ္။ နိမ့္က်ေနတဲ့ ပင္လယ္ ေရမ်က္ႏွာျပင္ေၾကာင့္ မေလးရွား၊ စုမၾတား၊ ဂ်ာဗား နဲ႕ ဘာလီ ဟာေျခာက္ေသြတဲ့ ကုန္းေျမတဆက္တည္း အျဖစ္ ရွိေနခဲ့ပါတယ္။ သို႕ေပမင့္ ၾသစေတးလ်ား၊ နယူးဂိနိ နဲ႕ နီးစပ္ရာ လြန္ဘြတ္ အပါအ၀င္ကၽြန္းေတြ က်ေတာ့ ကုန္းေျမမႀကီး အျဖစ္ တဆက္တစပ္တည္းျဖစ္ ေနခဲ့ပါတယ္။ ဘာလီ နဲ႕ လြန္ဘြတ္ၾကားက နက္ရွုိင္းတ့ဲ ေရေျမာင္း ႀကီးဟာ အဓိကအပိုင္းအျခား အျဖစ္ ျဖစ္တည္ခဲ့တာပါ။ အဲဒီေရေျမာင္းႀကီးဟာ နက္ရွုိင္းရုံသာမကပဲ အင္မတန္လဲ ေရစီးသန္လွပါတယ္။ ဒုတိယကမာၻစစ္ အတြင္းက ၾသစေတးလ် က ေန စကၤာပူကို ခ်ီတက္ ခုတ္ေမာင္း လာတဲ့ ေရငုတ္သေဘၤာ ႀကီးဟာ ေရစီးေၾကာင္း အတြင္း မွာ ၁၀ နာရီေလာက္ တစက္ကေလး မွ မေရြ႕ လို႕ တိုက္ပြဲ ပုံစံ အသည္းအသန္ ထိုးေဖာက္ထြက္ခဲ့ရတာ ရွိပါတယ္။

အဲဒီေနရာက စၿပီး ပထမဆုံးေတြ႕ရမယ့္ ေပၚလီနီးရွန္း ကၽြန္းေတြ နဲ႕ ကီလိုမီတာ ေထာင္ခ်ီၿပီး အေရွ႕ယြန္းယြန္း ကို ဆက္သြားမယ္ဆိုရင္ ေတာေတာင္သစ္ပင္ေတြဟာ မိုးသစ္ေတာ ေတြလိုမဟုတ္ေတာ့ပဲ ညိဳ ေမာင္းေမာင္း အေရာင္ေတြ အျဖစ္ ေတြ႕လာရပါမယ္။ ၿခံဳပုတ္ တခုကေန တခုကို ခုံေက်ာ္ထြက္လာတတတ္တဲ့ သားပိုက္ေကာင္ေတြ ကို ေတြ႕ခ်င္မွ ေတြ႕ရမွာ ျဖစ္ေပမယ့္ ဟိုဘက္အျခမ္းမွာ လုံး၀မရွိတဲ့ သက္ရွိသတၱ၀ါ အသစ္ေတြ ျဖစ္တဲ့ ေတာဘဲရုိင္းေတြ၊ ေတာ၀က္ႀကီးေတြ၊ ပုရြက္ဆိတ္စား ေကာင္ေတြ၊ အ၀ါေရာင္အေမာက္နဲ႕ ကတၱ၀ါငွက္ေတြ၊ ခ်ဥ္ေပါင္ဖူးေရာင္ ၾကက္ေတာ ေတြ နဲ႕ ကိုမိုဒိုကၽြန္း (Komodo) မွာဆိုရင္ ေတာ့ အင္မတန္ႀကီးမားတဲ့ ဖြတ္နဂါး ႀကီးေတြ ကိုပါေတြ႕လာရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။


တကယ္ေတာ့ ေ၀ါေလ့စ္ရဲ႕ မ်ဥ္းေၾကာင္းကေလးဟာ ကမာၻ႔ေျမပုံေပၚမွာ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ မထင္မရွားျဖစ္ေနတဲ့ လြန္ဘြတ္ကၽြန္း ကို ကမာၻေလာက ႀကီးရွိ သက္ရွိ ေတြနဲ႕ အပင္ တို႕ရဲ႕ ဆင့္ကဲျဖစ္စဥ္ သီ၀ရီ ေတြ ကိုအေျချပဳ ၿပီး ထာ၀ရဆက္သြယ္ ေပါင္းကူး ေပးတဲ့ ေနရာတခု အျဖစ္ အၿမဲေလ့လာ ရမည့္ ေနရာ သေဘာမ်ိဳး သတ္မွတ္ေပးလိုက္ သလိုပင္။

Ref:
- Wikipidia
- Britannica Online Encyclopedia
- Where World's Collide, Wallace Line by Penny van Oosterzee (Corne Cornell University Press)


Photo:
- http://www.fredlangfordedwards.com/ar_wallace/ar_wallace_malay_archipelago.htm
- http://www.libraries.uc.edu/libraries/arb/exhibits/darwin/wallace_visit.html
- http://justwallpaperdownload.blogspot.com/2011/04/malaysia-rainforest.html
- http://animals.howstuffworks.com/animal-facts/komodo-bite.htm