မီးလွ်ံ ႏိုင္ငံ

ဂ်ာဗားကၽြန္း အေရွ႕ဖ်ား က နာမည္ေက်ာ္ မီးေတာင္ရွင္ ဂန္ႏြန္ဘရိုမို (Gunung Bromo) ေၾကာင့္ အဂၤါေန႕ မွာ အေရးေပၚရပ္နားလိုက္ရ တဲ့ေလယာဥ္ ခရီးစဥ္ အားလုံး တနဂၤေႏြေန႕ မွာ ခရီးစဥ္ အခ်ိန္ဇယားအတိုင္း ျပန္လည္ လည္ပါတ္ေနပါၿပီ။ မီးေတာင္ရွင္ ဘရိုမို ကေန ေပါက္ကြဲလြင့္ထြက္ လာတဲ့ ျပာပူေတြ၊ ေခ်ာ္မွုန္ေခ်ာ္ခဲ ေတြ ေရာေနတဲ့ မီးခိုး ထုႀကီး ဟာ ထက္၀န္းက်င္ တခြင္ကို ေပေထာင္ေပါင္း မ်ားစြာ လြင့္ထြက္ ၿပီး ႀကီးမား မည္းေမွာင္တဲ့ တိမ္ဆိုင္ တိမ္ခဲ မ်ားသဖြယ္ ျဖစ္တည္ ၿပီး ေကာင္းကင္ယံမွာ ရက္ အနည္းခန္႕ ပ်ံံ႕ႏွ႔ံ ေနခဲ့ပါတယ္။ အက်ဳိးဆက္ က အနီးပါတ္၀န္းက်င္ မွာရွိတဲ့ ၿမိဳ႕တခ်ိဳ႕ ကို အဆက္အသြယ္ျပတ္ေတာက္ေစတာပါပဲ။ အထူးသျဖင့္ ဂ်ာဗားကၽြန္း မႀကီး အေရွ႕ပိုင္း က ဆုဒဗာယ ၿမိဳ႕ (Sudabaya) နဲ႕ အင္ဒိုနီးရွားရဲ႕ နာမည္ေက်ာ္ အပန္းေျဖစခန္း ရွိရာ ဘာလီ ကၽြန္း နဲ႕ ေလေၾကာင္း အဆက္အသြယ္ ေခတၱျပတ္ေတာက္ေစခဲ့ပါတယ္။

အဂၤါေန႕ကေတာ့ ၾသစေတးလ် က ဗာဂ်င္းဘလူး ေလေၾကာင္းလိုင္း (Virgin Blue Airs) အပါအ၀င္၊ ကာတာ အဲယားေ၀း (Qatar Airways)၊ ဂ်က္စတား အဲယား (Jetstar)၊ ကာေသးပစိဖိတ္ (Cathay Pacific)၊ စကၤာပူ ေလေၾကာင္းလိုင္း (Singapore Airlines)၊ တရုတ္ ေလေၾကာင္း (China Airlines)၊ ကိုရီးယားေလေၾကာင္း (Korean Airways) နဲ႕ ရြိင္ရယ္ဒတ္ခ်္ ေလေၾကာင္းလိုင္း (KLM) တို႕က ေလယာဥ္ခရီးစဥ္ေပါင္း ၃၀ ေက်ာ္ အေရးေပၚဖ်က္သိမ္းလိုက္လို႕ ၾသစေတးလ် ႏိုင္ငံသား အမ်ားစု ပါ၀င္တဲ့ တိုးရစ္ ၁၀၀၀ ေက်ာ္ ဟာ ေလဆိပ္ကေန ဟိုတယ္ အသီးသီး ကို ျပန္သြားရပါတယ္။

္အင္ဒိုနီးရွား ႏုိင္ငံဟာ ကီလိုမီတာ ၄၀၀၀၀ ေက်ာ္ရွိတဲ့ ပစိဖိတ္ မီးလွ်ံစက္ကြင္း (Pacific Ring of Fire) မွာရွိေနတဲ့ အတြက္ အခ်ိန္မေရြးေပါက္ကြဲေစ ႏိုင္တဲ့ မီးေတာင္ ရွင္ေတြ နဲ႕ ႀကီးမားျပင္းထန္တဲ့ ငလ်င္ႀကီး ေတြ ျဖစ္ေပၚမွဳ႕ကို အၿမဲခါးစည္း ခံရတဲ့ ႏိုင္ငံတ ႏိုင္ငံျဖစ္ပါတယ္။ စာရင္းအရ အင္ဒိုနီးရွား ရဲ႕ကြ်န္း အႏွံ႕ မွာ အရြယ္အစား အမ်ိဳးမ်ိဳး၊ အဆင့္အသီးသီး ရွိတဲံ မီးေတာင္ေပါင္း ၁၅၀ ေက်ာ္ရွိပါတယ္။ အဲဒီအထဲမွာ ဂ်ာဗားကၽြန္းမႀကီး ေပၚက ကီလြတ္ (Gunung Kelut) နဲ႕ ၿပီခဲ့တဲ့ ေအာက္တိုဘာလ မွာ မွ ေနာက္ဆုံးေပါက္ကြဲခဲ့တဲ့ မာရာပီ (Gunung Merapi) တို႕ဟာမၾကာ ခဏေပါက္ကြဲေလ့ရွိတဲ့ နာမည္ေက်ာ္ မီးေတာင္ႀကီးေတြျဖစ္ပါတယ္။ လူေပါင္း ၃၅၀ ေက်ာ္ေသၿပီး အေမရိကန္ေဒၚလာ ၄၆၆.၇ မီလ်ံ ေက်ာ္ပ်က္စီး ဆုံးရွုံးခဲ့တဲ့ ေပါက္ကြဲမွဳ ဟာ ၂၀၁၀ ခုႏွစ္ ေအာက္တိုဘာလ ၂၆ ရက္ေန႕ကေန ႏို၀င္ဘာလ ၅ ရက္ေန႕အထိ ၁၀ ရက္ၾကာျမင့္ခဲ့ပါတယ္။


တကယ္ေတာ့ ပစိဖိတ္ သမုဒၵရာ တေလ်ာက္ အာရွတိုက္ မႀကီး အေရွ႕ဘက္ပိုင္း ကစၿပီး အေမရိကတိုက္ အေနာက္ဖက္ ကမ္းရိုးတန္း အထိ က်ယ္ျပန္႕တဲ့ ပစိဖိတ္ မီးလွ်ံစက္ကြင္း ဧရိယာ တခုလုံး မွာမွ အင္ဒိုနီးရွား ႏိုင္ငံတခု တည္းသည္သာ အႏၱာရယ္ အေပးႏိုင္ဆုံး နဲ႕ အမ်ားဆုံးမီးေတာင္ ေတြရွိေနတာျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီ မီးေတာင္ ေတြဟာ ကမာၻ႕ အေပၚယံ ေျမလႊာထုႀကီး ကို ထမ္းပိုးထားတဲ့ ယူေရးရွန္း ေက်ာက္ခ်ပ္မႀကီး (Eurasian Plate) နဲ႕ အင္ဒို-ၾသေတးလ်န္း ေက်ာက္ခ်ပ္မႀကီး (Indo-Australian Plate) ေတြဆုံရာ ေနရာ (Subduction Zones) ျဖစ္တဲ့ အင္ဒိုနီးရွား ႏိုင္ငံ တ၀န္း မွာ ျဖစ္ေပၚတည္ရွိ ေနရျခင္းပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီမီးေတာင္ ေတြအနက္ မွာ မွ တခ်ိဳ႕ မီးေတာင္ ေတြရဲ႕ ကမာၻ႕ရာသီဥ တု အေပၚကို ပါ အျပင္းအထန္ သက္ေရာက္ေစတဲ့ ျဖစ္ရပ္ တခ်ိဳ႕ ေၾကာင့္ အင္ဒိုနီးရွား ရဲ႕ မီးေတာင္ ေတြဟာ ကမာၻ႕ အေရးအပါဆုံး သတိထား ေစာင့္ၾကည့္ရတဲ့ အရာေတြ ပဲျဖစ္ပါတယ္။ ခရစ္သကၠရာဇ္ ၁၈၈၃ ခုႏွစ္မွာ ေပါက္ကြဲခဲ့တဲံ ကရာကေတာက္ (Gunun Krakatau) ေၾကာင့္ ကမာၻ႕ရာသီဥတု ကို သက္ေရာက္ေစခဲ့ ၿပီး တိုဗ (Lake Toba) ဟာ သူု႕ ေပါက္ကြဲမွဳေၾကာင့္ ၆ ႏွစ္တိုင္တိုင္ ေဆာင္းရာသီ ကဲ့သို႕ျဖစ္ေနေစခဲ့ (Volcanic Winter) တဲ့ အဓိက တရားခံ ပဲျဖစ္ပါတယ္။ ခရစ္သကၠရဇ္ ၁၈၁၅ မွာ ေပါက္ကြဲ ခဲ့ တဲ့ တန္ဗိုရာ (Mount Tambora) ကေတာ့ ကမာၻ႕သမိုင္း မွာ ထိတ္လန္႕ဖြယ္ အဆိုးရြား အရက္စက္ ဆုံးေပါက္ကြဲ မွု႕ အျဖစ္ မွတ္တမ္း တင္ရပါတယ္။ မီးေတာင္ရွင္တန္ဗိုရာ ရဲ႕ေပါက္ကြဲ မွဳ အက်ိဳးဆက္ ကေတာ့ ၁၈၁၆ ခုႏွစ္ တခုလုံး ဥေရာပ ေျမာက္ပိုင္း၊ အေမရိကန္ ႏိုင္ငံ အေရွ႕ေျမာက္ပိုင္းနဲ႕ ကေနဒါ ႏိုင္ငံ အေရွ႕ပိုင္းတို႕ မွာ စားပင္ သီးႏွံ တို႕ အႀကီး အက်ယ္ ပ်က္စီး ဆုံးရွုံးခဲ့ ၿပီး ေႏြရာသီ မရွိတဲ့ ႏွစ္ (Year Without Summer) လို႕ေတာင္ ေျပာစမွတ္ တြင္ခဲ့ရပါတယ္။

မီးေတာင္ ႀကီး ေတြ အျပင္ ပစိဖိတ္ မီးလွ်ံစက္ကြင္း ရဲ႕ တျခား ၀ိေသသ လကၡဏာ ေတြ ကေတာ့ ျပင္းထန္ တဲ့ ငလွ်င္ ႀကီး ေတြနဲ႕ အဆိုပါ ငလွ်င္ႀကီး ေတြေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚေစတဲ့ ဆူနာမီ ေရလွဳိင္းႀကီး (Tsunami) ေတြပါတဲ့။ အဲဒီ ေရလွဳိင္းႀကီး ေတြဟာ အျမင့္ ေပ ၁၀၀ ေက်ာ္ (မီတာ ၃၀ ေက်ာ္) ၿပီး ပင္လယ္ျပင္ ကေန ကုန္းတြင္း ကို ဆင့္ကာ ဆင့္ကာ ၀င္ေရာက္ေစၿပီး ရွိရွိသမွ် သက္ရွိသက္မဲ့ ၊ အေဆာက္ အဦ နဲ႕ အပင္ ေတြ ကို လက္နဲ႕ သပ္' ခ် လိုက္သလို ရွင္းေျပာင္ သြားေအာင္ ဖ်က္ဆီး ႏိုင္စြမ္း ရွိပါတယ္။ ကမာၻ႕ ေက်ာက္ခ်ပ္လႊာႀကီး ေတြေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚလာတဲ့ သမုဒၵရာ ေရ ေအာက္ က ငလ်င္ လွဳိင္း ေတြဟာ ဆူနာမီ ေရလွဳိင္း ႀကီး ေတြ အျဖစ္ နီးစပ္ရာ ကုန္းတြင္းပိုင္း ကို အရွိန္ နဲ႕ တလိမ့္လိမ့္ ၀င္ေရာက္ေစတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဆူနာမီ ေတြအား လုံးရဲ႕ ၈၀ ရာခိုင္ ႏွုန္း ဟာ လဲ ပစိဖိတ္မီးလွ်ံစက္၀ိုင္း ပါပဲတဲ့။

Photograph by Deshakalyan Chowdhury/AFP/Getty Images

ပင္လယ္ သမုဒၵရာ ေရနက္ပိုင္း ၾကမ္းျပင္ ေအာက္မွာ ရွိတဲ့ ေရနက္ေခ်ာက္ ကမ္းပါးႀကီး ေတြ ထဲမွာ ေက်ာက္ခ်ပ္ ေက်ာက္လႊာ ႀကီး ေတြ ၿပိဳ က်မွဳ၊ ေရြ႕လ်ား မွဳေတြေၾကာင့္ ဒါမွ မဟုတ္ ေရနက္ပိုင္း အတြင္း မွာ ရွိေနတဲ့ ေရေအာက္ မီးေတာင္ ရွင္ႀကီး ေတြရဲ႕ ေပါက္ကြဲ မွဳေတြ ေၾကာင့္ ႀကီးမား ျပင္းထန္တဲ့ ငလ်င္ ေတြ ျဖစ္ေပၚေစပါတယ္။ အဆိုပါ ေရေအာက္ ငလ်င္ႀကီး ေတြ ဟာ ေရလိွဳင္း ႀကီး မ်ား ျဖစ္ေပၚေစၿပီး ဆူနာမီ ေရလွူိင္း အျဖစ္ တနာရီ ကို မိုင္ ၅၀၀ (၈၀၅ ကီလိုမီတာ) ဂ်က္ေလယာဥ္ တစင္း ရဲ႕ အျမန္ႏွုန္း မ်ိဳး နဲ႕ ကမ္းေျခ ကို ရိုက္ခတ္လာ မွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ပစိဖိတ္ သမုဒၵရာ ရဲ႕ ဟိုဘက္ ဒီဘက္ အနားသတ္ ႏွစ္ခု ကို တရက္ မၾကာ ပဲေရာက္ လာမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ အလြန္ ေ၀းကြာ တဲ့ ေနရာ ႏွစ္ခု ျဖစ္ေပမယ့္ တေနရာ က တေနရာ ကို ေရာက္ဖို႕ ၾကားမွာ အရွိန္ မဆိုသေလာက္ ကေလးပဲ ေလ်ာ့ေစမွာပါ။

မီးေတာင္ ေပါက္ကဲြမွဳ ေတြ၊ ငလ်င္ႀကီး ေတြနဲ႕ ဆူနာမီ ေရလွဳိင္း ႀကီး ေတြ ကို ႀကိဳတင္ သိရွိၿပီး သတိေပး ကာကြယ္ႏိုင္ဖို႕ ႏိုင္ငံေပါင္း ၂၆ ႏိုင္ငံ ပါ၀င္တဲ့ (The Pacific Tsunami Warning System) ကို ဟာ၀ိုင္ယီ ကၽြန္းမွာ အေျခဆိုက္ ဖြင့္လွစ္ထားၿပီး အဆင့္ အျမင့္ဆုံး ေခတ္ အမွီဆုံး ကိရိယာေတြ နဲ႕ ပညာရွင္ေပါင္းမ်ားစြာ ဟာ စဥ္ဆက္ မျပတ္ေလ့လာ ေဆာင္ရြက္ေနၾကပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ အဲဒီအႏၱာရယ္ေတြ က်ေရာက္ လာမယ့္ အခ်ိန္ ကို အခု အခ်ိန္ အထိ ဘယ္သူ႕မွ ႀကိဳ မသိႏိုင္ ေသးပါဘူး။ ။


Ref:
- Wiki
- Wiki Travel
- Global Volcanism Program
- National Geographic

Photo:
- Wiki
- Mt. Merapi

*All photos are only featured as non profit making purpose and courtesy of respective photographer.

အမွာစကား။ ။
၁။ ကိုႀကီးေက်ာက္ လို္ေက်ာက္ အေၾကာင္း အမ်ား ႀကီး မသိလို႕ အေသးစိတ္ မေရးႏိုင္တာ ခြင့္လႊတ္ပါခင္ဗ်။
၂။ အင္ဒိုနီးရွား ကို လာလည္ ဖို႕ ႀကံစည္ ထားတဲ့ သူေတြကို ေျခာက္တာ မဟုတ္ပါဘူးခင္ဗ်၊ မေၾကာက္ပါနဲ႕။ လာလည္ပါခင္ဗ်။ :P