ညက္ပီေန႕ (Nyepi Day: the Balinese Day of Silence)

ကမာၻ အႏွံ႕အျပားမွာ ဘာသာေရး နဲ႕ ယဥ္ေက်းမွူႈ႕ဆိုင္ရာ ရိုးရာပြဲေတာ္ ေတြ ေပ်ာ္ရႊင္စြာက်င္းပၿပီး ႏွစ္သစ္ကို ႀကိဳဆိုေလ့ရွိၾကပါတယ္။ ဥပမာအားျဖင့္ ျမန္မာ ႏုိင္ငံ မွာ "ႏွစ္သစ္ကူးေရသဘင္ပဲြေတာ္"၊ တရုတ္လူမ်ိဳးမ်ားမွာ "ကုန္းရွွီဖဆိုင္ပြဲေတာ္"၊ မြတ္ဆလင္ေတြမွာလဲ "မူဟာရမ္ပြဲေတာ္" စသျဖင့္ေပါ့။ တျခားလဲ အမ်ိဳးမ်ိဳး ေသာ ႏွစ္သစ္ကူးပြဲ ေတာ္ ေတြ လူမ်ိဳး၊ ယဥ္ေက်းမွူု၊ ဘာသာ ကိုမူတည္ၿပီး အမ်ားႀကီးရွိပါေသးတယ္။ ကမာၻအရပ္ ရပ္က လုူအမ်ိဳးမ်ိဳး တညီတညြတ္ တည္း ဆင္ႏႊဲၾကတဲ့ အေနာက္တိုင္းျပကၡဒိန္ (Gregorian Calendar) အရ ႏွစ္သစ္ကူးျဖစ္တဲ့ ဇန္န၀ါရီလ ၁ ရက္ေန႕ကိုေတာ့ အားလုံး သိၾကၿပီး ျဖစ္ပါတယ္။

အဲဒီလို ႏွစ္သစ္ကူးပြဲေတာ္ မ်ိဳး ေတြနဲ႕ အလားသ႑န္တူတာမ်ိဳး အင္ဒိုနီးရွား ရဲ႕ ဘာလီကၽြန္း မွာလဲက်င္းပေလ့ရွိပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဘာလီလူမ်ိဳး ေတြဟာ ရွုပ္ေထြးၿပီး မတူညီတဲ့ ျပကၡဒိန္ ေတြ ကုိအသုံးျပဳတဲ့ အတြက္ ရက္၊ လ၊ ႏွစ္ ေတြ ကိုတြက္ခ်က္ ရာမွာ အေနာက္တိုင္းျပကၡဒိန္နဲ႕မတူပဲ အလြန္ရွဳပ္ေထြးေလ့ ရွိပါတယ္။ (ဥပမာ။ ။ တလ ကို ၃၅ ရက္ရွိတယ္ ဆိုတာမ်ိဳး)။ အေနာက္တိုင္းျပကၡဒိန္ (Gregorian Calendar) ကို အုပ္ခ်ဳပ္ေရး နဲ႕ စီးပြားေရး ဆိုင္ရာ ကိစၥရပ္ ေတြ အတြက္ အသုံးျပဳေပေသာ္ျငား သူတို႕ရဲ႕ မေရမတြက္ႏိုင္ေလာက္ ေအာင္မ်ားျပားလွတဲ့ ေန႕ထူးေန႕ျမတ္ေတြ၊ ဘုရားေက်ာင္းႏွစ္လည္ပြဲေတြ၊ ဘာသာေရးပြဲေတာ္ေတြ၊ ဘာသာေရးကပြဲေတြ၊ အိမ္ေဆာက္ ပႏၷက္တင္ အခန္းအနားပြဲ၊ ေမြးေန႕၊ မဂၤလာေဆာင္၊ အသုဘ၊ ယၾတာပြဲ၊ မၾတာပြဲ စတဲ့ ဘာလီ ရဲ႕ ၀ိေသသပြဲေတြ အတြက္ ေတာ့ ျပကၡဒိန္ စနစ္ ႏွစ္မ်ိဳး ကိုပဲ ကိုးကားပါတယ္။ ရက္သတၱပါတ္ ကိုရည္ညႊန္းတဲ့ ပါ၀ုကြန္ (Pawukon) ျပကၡဒိန္ နဲ႕ လ ကို ရည္ညႊန္းတဲ့ စာေဆ့ (Sasih) ျပကၡဒိန္ ေတြ ပဲျဖစ္ပါတယ္။ ပါ၀ုကုျပကၡဒိန္မွာ စႏၱ (Sinta) ဆိုတာက စၿပီး အခ်က္အလက္ ၃၀ ပါ၀င္ၿပီး ၀ါတုဂုဏံ (Watugunung) နဲ႕ ဆုံးပါတယ္။ ရက္ေပါင္း ၂၁၀ ပါ၀င္တဲ့ ပါ၀ုကြန္ရိုးရာ ျပကၡဒိန္ကို ၁၄ ရာစုေလာက္ မွာ ဂ်ာဗားကၽြန္း ကေနယူေဆာင္လာတာ ျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီျပကၡဒိန္ မွာ ရွုပ္ေထြးလွတဲ့ ရာသီခြင္ ကိန္းဂဏန္း ေတြ ပါ၀င္ၿပီး ဘာလီကၽြန္းရဲ႕ ရိုးရာ ပြဲေတာ္ေတြ လုပ္ဖို႕ အေလးအနက္ထား ကိုးကားရတဲ့ အခ်ိန္ဇယား တခုပါပဲ။ ၁၂ လပါ၀င္တဲ့ စာေဆ့ရိုးရာ ျပကၡဒိန္ ကေတာ့ အိႏၵိယ ကဆင္းသက္ေပါက္ဖြားလာတယ္ လို႕ယုံၾကည္ရၿပီး ေနသြားလမ္း၊ လသြားလမ္း (ေနၾကတ္၊ လၾကတ္္) တာေတြ အေပၚ အေျခခံကာ ဂေန႕ရွ္ (မဟာပိႏၷဲ) အစရွိတဲ့ ဟိႏၵဴနတ္ဘုရား ေတြကို ဆည္းကပ္ပူေဇာ္ ရာ ရက္၊ လ၊ အခ်ိန္ေတြ ပါရွိတဲ့ အခ်ိန္ဇယား တမ်ိဳးပဲျဖစ္ပါတယ္။

အေနာက္တိုင္းသား ေတြ ႏွစ္သစ္ကူး ကို ေပ်ာ္ရႊင္ျမဴးတူး ဆူညံစြာ က်င္းပ ေပမယ့္ ဘာလီ မွာေတာ့ ရိုးရာ ႏွစ္သစ္ကူးကို အလြန္အံ့ၾသစရာ ေကာင္းေလာက္ေအာင္ တိတ္ဆိတ္စြာ ျဖတ္ေက်ာ္ပါတယ္။ အဲဒီေန႕ကို ညက္ပီေန႕(Nyepi Day: the Balinese Day of Silence) လို႕ေခၚၿပီး ေအဒီ ၇၈ ရာစုေလာက္ ကစခ့ဲတဲဲ့ သကၠဟိႏၵဴ ေခတ္သစ္ (New Era of Saka Hindu) ကတည္းက စတင္ခဲ့တယ္လို႕ ဆိုပါတယ္။ တကယ္ေတာ့ ညက္ပီေန႕ ဆိုတာ သဘာ၀ တရားရဲ႕ ခ်ိန္ခြင္လွ်ာ ကိုထိမ္းသိမ္းတဲ့ ေန႕ပါေပပဲ။ ဤေန႕ ကို အိႏၵိယက ဘုရင္ ပထမကိႏၷစၥ (King Kaniska I) က ေရြးခ်ယ္ သတ္မွတ္ခဲ့တာ လို႕ဆိုပါတယ္။ ဘုရင္ပထမကိႏၷစၥ ဟာ ဉာဏ္ပညာ ႀကီးမားၿပီး ရက္ေရာမွုေၾကာင့္ ဟိႏၵဴ နဲ႕ ဗုဒၶဘာသာ အသိုင္းအ၀န္း မွာ ဂုဏ္သတင္းေမႊး ပါတယ္။ ေနာက္ၿပီးသူ႕ရဲ႕ တျခား ေဆာင္ရြက္ခ်က္ ကေတာ့ ဓမၼယၾတာ (Dharma Yatra) လို႕ေခၚတဲ့ ဟိႏၵဴအယူ၀ါဒ ကို ဆူမာၾတား၊ ဂ်ာဗား အစရွိတဲ့ ယေန႕ အင္ဒိုနီးရွား ကို ေဆာင္ယူ လာၿပီး သကၠႏွစ္ ကို မိတ္ဆက္ခဲ့ပါတယ္။

ညက္ပီေန႕ မတိုင္ခင္ ၃ ရက္မွာ မယ္လစၥတီ ပြဲေတာ္ (Melasti) လုပ္ၾကရပါတယ္။ အဲဒီပြဲေတာ္ ဟာ တကယ္ေတာ့ ပါရလဂၤ (Pralingga) ရုပ္တု ကိုရွင္းသန္႕တဲ့ ပြဲျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီလို ရွင္းသန္႕ေစျခင္းအားျဖင့္ စိတ္အလ်င္ ဟာရွင္းသန္႕လာၿပီး ဘုရားသခင္နဲ႕ ပိုမိုနီးစပ္ မွု႕ရကာ ေနာက္ဆုံးမွာ ထာ၀ရရွင္သန္တဲ့ အမတ ဘုံကို ေရာက္ေစဖို႕ အေၾကာင္း အခ်က္လို႕ ယုံၾကည္ ၾကပါတယ္။ အဲဒီေန႕ မွာ ဘုရားေက်ာင္းအသီးသီးက နတ္ဘုရားရုပ္တုေတြ ကို ပင္လယ္ ကိုေဆာင္ယူ ၿပီး အခမ္္းအနားနဲ႕ ေဆးေၾကာပါတယ္။

ညက္ပီေန႕ မတိုင္ခင္ ေန႕မွာေတာ့ တ၀ါကစၥႏၢ (Tawur Kesanga) ပြဲေတာ္ ကိုအႀကီးအက်ယ္ က်င္းပပါတယ္။ အဲဒီပြဲေတာ္ ေန႕မွာ ဘာလီကၽြန္း မွာရွိတဲ့ လမ္းမႀကီး ေတြ အားလုံးလိုလို ကို ပိတ္ၿပီး မေကာင္းဆိုးရြား ေတြ နတ္ဆိုး ေတြကို ပင့္ဖိတ္ပါတယ္။ အိုဂိုးအိုဂိုး (Ogoh-ogoh) လို႕ေခၚတဲ့ ေၾကာက္မက္ဖြယ္ ရာ မေကာင္းဆိုးရြား၊ တေစၦနတ္ဆိုး အရုပ္ေတြကို ႏွီး၊၀ါး အစ ရွိတာ ေတြနဲ႕ ျပဳလုပ္ၿပီး လမ္းဆုံ လမ္းခြ၊ လမ္းမက်ယ္ႀကီး ေတြမွာ လွည့္လည္ပါတယ္။ အိုဂိုးအိုဂိုး မေကာင္းဆိုးရြားပုံစံ အရုပ္ေတြဟာ သူတို႕ပတ္၀န္းက်င္မွာ ေန႕စဥ္လွည့္လည္ ေနတဲ့ မေကာင္းတဲ့ ၀ိဉာဉ္ ေတြကို ကိုယ္စားျပဳပါတယ္။ (စကားခ်ပ္။ ။ဘာလီရုိးရာ ဟိႏၵဴအယူ၀ါဒ အရ မေကာင္းဆိုးရြားေတြကိုေန႕စဉ္ ေခါစာပစ္ရပါတယ္)။ အဲဒီေန႕မွာ မေကာင္းဆိုးရြား ရုပ္ပုံေတြကို ေန၀င္ခ်ိန္က စၿပီး ညဉ့္နက္ သည္အထိ ဘာလီရိုးရာ ေၾကးေနာင္၊ ပတၱလား၊ ႏွဲ၊ ဗုံ စတာေတြ တီးမွုတ္ ၿပီး ေက်းရြာအစည္းအရုံးအသီးသီး က လူငယ္အဖြဲ႕ေတြ က တာ၀န္ယူလွည့္လည္ၾကပါတယ္။ လူသား နဲ႕ နတ္ေဒ၀တာ၊ လူသား အခ်င္းခ်င္း၊ လူသား နဲ႕ သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္ အစရွိသျဖင့္ အခ်င္းခ်င္း သဟဇာတ ျဖစ္ေစဖို႕ ရည္ရြယ္တယ္လို႕ ဆိုပါတယ္။ ညေနေစာင္း ေရာက္ခ်ိန္မွာ အိမ္အသီးသီး မွာ အိမ္ေထာင္ဦးစီး ကဦးေဆာင္ၿပီး မီးတုတ္ေတြ ကို မီးရွုိ႕ ၿပီး ၀ါးဘိုး၀ါး ကုလားတက္ ေတြနဲ႕ ေတာထုတ္ ပါတယ္။ ေနာက္ဆုံး မွာ မေကာင္းဆိုးရြား အရုပ္ေတြ ကို ပင္လယ္ ကမ္းစပ္ ကို သယ္သြားၿပီး မီးရွုိ႕ ပစ္လိုက္ရပါတယ္။ အဲဒီလို ရွုိ႕လိုက္ ျခင္းအား ျဖင့္ ဘူတကာလ (Bhuta Kala) လို႕ေခၚတဲ့ မေကာင္းတဲ့ စိတ္၀ိဉာဉ္ ဟာ ကင္းစင္လြင့္ေပ်ာက္ သြားေစတဲ့ လို႕ယုံၾကည္ ၾကပါတယ္။

ညက္ပီေန႕ မွာေတာ့ အားလုံးဟာ ၿငိမ္သက္တိတ္ဆိတ္ ေနၿပီး ဘာလီကြ်န္း တကၽြန္းလုံး ဘာသံမွ မၾကားရေလာက္ ေအာင္ ဆိတ္ညံေနပါတယ္။ ဘာလီရိုးရာ လုံၿခံဳေရးေတြ ကလြဲလို႕ ဘယ္သူမွ် လမ္းေပၚ မထြက္ၾကရပါဘူး။ နိစၥဒူ၀ အလုပ္ေတြ ျဖစ္တဲ့ ထမင္းခ်က္၊ အ၀တ္ေလွ်ာ္ စတဲ့ အလုပ္ေတြ လဲ ဘယ္သူမွ မလုပ္ၾကပါဘူး။ ဘာလီကၽြန္းေပၚမွာ ရွိတဲ့ လူအားလုံး အိမ္ အျပင္ဖက္ ကိုပါထြက္ ခြင့္မရွိပါဘူး။ ကမာၻလွည့္ ခရီးသည္ ေတြအားလုံးကေတာ့ တည္းခိုရာ ဟိုတယ္၀င္းရဲ႕ ျပင္ပ ကိုလုံး၀ မထြက္ရပါဘူး။ ေရဒီယို၊ တီဗြီ အသံလႊင့္ဌာနမ်ား နားပါတယ္။ ယုတ္စြအဆုံး ဘာလီကြ်န္းနဲ႕ ျပင္ပ ကမာၻ အဆက္အသြယ္လုပ္ရာ ဘာလီေလဆိပ္ (Danpasar Airport) အပါအ၀င္ သေဘၤာဆိပ္၊ ေလွဆိပ္ အားလုံး ၂၄ နာရီ ပိတ္ပါတယ္။ တေန႕လုံး ေခြးေဟာင္ သံ နဲ႕ အင္းဆက္ပိုးမႊား ေတြ ေအာ္ျမည္သံ ကလြဲလို႕ ဘာသံမွ မၾကားရပါဘူး။ ညအခ်ိန္ ေရာက္တဲ့ အခါမွာလဲ မီးလုံး ၀ ထြန္းခြင့္ မရွိပါ။ တညလုံး ပိန္းပိတ္ေအာင္ မည္းေမွာင္ေနၿပီး တိတ္ဆိတ္ေနပါတယ္။ ကမာၻဦး အစလိုမ်ိဳး ျဖစ္ေနၿပီး ေနာက္တေန႕ မွာ အစစ အရာရာ အားလုံး အသစ္ ကဲ့သို႕ ျဖစ္ေနေစေအာင္ ဘာသာတရား နဲ႕ထိမ္းကြပ္ၿပီး သတ္မွတ္ထားတဲ့ သေဘာလို႕ဆိုပါတယ္။

ညက္ပီေန႕ အလြန္ ႏွစ္ဆန္းတရက္ေန႕(Ngembak Geni) မွာေတာ့ ဟိႏၵဴ အသိုင္းအ၀ိုင္း အခ်င္းခ်င္း ခြင့္လႊတ္ေစဖို႕ လည္ပတ္ၾကၿပီး ဟိႏၵဴဘဂ၀တ္ က်မ္းေတာ္လာ တရားဓမၼ ေတာ္ေတြ ကိုရြတ္ဆိုၾကပါတယ္။ ဘာသာေရး စိတ္ပညာရွုေထာင့္က ၾကည့္ရင္ ညက္ပီေန႕ ဟာ လူသားျခင္းစာနာေထာက္ထားဖို႕၊ ေမတၱာထားဖို႕၊ သည္းခံစိတ္ရွိဖို႕၊ အၾကင္နာတရားထားတတ္ဖို႕ အစရွိတဲ့ စိတ္ေကာင္းေစတနာေကာင္း ရွိေစဖို႕ မိမိကိုယ္ကို ျပန္လည္ ေ၀ဖန္ဆန္းစစ္ ေစတဲ့ေန႕တေန႕ပဲျဖစ္ပါတယ္။ ဘာလီရိုးရာ ဟိႏၵဴဘာသာ အယူ၀ါဒမွာ ေန႕ထူးေန႕ျမတ္ေတြ၊ ပြဲေတာ္ေန႕ေတြ အလြန္ပဲ မ်ားျပားလွပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ညက္ပီေန႕ဟာ ဘာလီကၽြန္းတခု လုံးအတြက္ အေရးအႀကီးဆုံး ဘာသာေရးပြဲတခုျဖစ္ပါတယ္။ အထူးသျဖင့္ ဘာလီကၽြန္း ကို တျခားကမာၻ႔ ဘယ္ေနရာ နဲ႕မွမတူေအာင္ ထူးျခားေစတဲဲ့ ေန႕တေန႕ပဲ ျဖစ္ပါေတာ့တယ္။ ။

မွတ္ခ်က္။ ။ ၿပီးခဲ့တဲ့ မတ္လ ၅ရက္ေန႕ (စေနေန႕) မွာကိုယ္ေတြ႕ ႀကံဳခဲ့ရတဲ့ ညက္ပီ္ေန႕ မွာ မနက္ ၆ နာရီက စၿပီး ေနာက္တေန႕ မနက္ ၆နာရီအတြင္း အခါအားေလ်ာ္စြာ ပတ္၀န္းက်င္ အိမ္နီးခ်င္းအိမ္ေတြကို စူးစမ္းေလ့လာျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။ မနက္ ေစာေစာ ကတည္း ကတိတ္ဆိတ္ေနတဲ့ ပတ္၀န္းက်င္ဟာ ည ၇ နာရီခန္႕ေလာက္က စၿပီး တကယ္ပိန္းပိတ္ေအာင္ ေမွာင္မည္းေနပါတယ္။ ကေလးအငယ္ ေလးရွိလို႕မီးတပြင့္ ထြန္းခြင့္ ႀကိဳတင္ ေတာင္းခံထားတဲ့ အတြက္ ထြန္းထားေပမယ့္ ပတ္၀န္းက်င္ ကို အလင္းမျပန္႕ေအာင္ ခန္းစီးအေပၚက ေနအ၀တ္အထပ္ထပ္ ကာရံထားရပါတယ္။ ၂ လက္မေလာက္ လြတ္ေနတဲ့ ေနရာကေန ခန္းဆီးကို ျဖတ္ထြက္လာတဲ့ အလင္းေရာင္ ဟာ ေတာ္ေတာ္ ေ၀းေ၀းကေန ျမင္ရတယ္ဆိုတာ အျပင္ထြက္ၾကည့္လို႕ သိရပါတယ္။ အေတာ္ထူးျခားတဲ့ ေန႕ ျဖစ္လို႕ အမ်ားသိေစလိုတဲ့ေစတနာနဲ႕ ေေလ့လာၿပီးျပန္လည္မွ်ေ၀ ရျခင္းသာ ျဖစ္ပါတယ္။

Photos by Komang